Supertoskany - wina, które przeciwstawiły się wieloletniej toskańskiej tradycji

Toskania nieustannie kojarzy się nam z winem, którego historia sięga 500 r.p.n.e. Na toskańskich ziemiach już w czasach starożytnych Etruskowie wprowadzili uprawę winorośli, dzięki czemu dziś większość najsłynniejszych włoskich win pochodzi właśnie z tego regionu.

Toskania słynie z Chianti DOCG, Chianti Classico, Vino Nobile di Montepulciano oraz Brunello di Montalcino. Głównym szczepem, z którego produkowane są te wspaniałe wina jest Sangiovese. Jednak region ten zasłynął również z win zwanych Supertoskanami, które powstały na przekór wszystkim zasadom, toskańskiej tradycji i uwielbienia do rodzimego szczepu Sangiovese.

Dzisiaj chcemy zabrać Cię w podróż po wyjątkowej historii powstania Supertoskanów, która pokazuje, że czasami warto sprzeciwić się wszystkim zasadom.

Co to są Supertoskany?

To wybitne wina, które w skrócie można określić jako “czerwone wina toskańskie inne niż DOCG”. Ich produkcja nie podlega żadnym zasadom, nie istnieje też konsorcjum, które nakazuje metodę winifikacji, czy użycie określonych szczepów winogron.

Supertoskany najczęściej produkowane są ze szczepów międzynarodowych takich jak Merlot, Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc, Malbec, Petit Verdot, Carmenere, czy Syrah. Zazwyczaj używa się mieszanki różnych odmian winogron, czasami z domieszką Sangiovese. Na winiarskim rynku można spotkać również wina określane Supertoskanami produkowane wyłącznie ze szczepu Sangiovese.

Chociaż ich produkcja nie podlega żadnym regulacjom, najczęściej wyróżnia je nie tylko użycie szczepów wywodzących się z innych krajów, ale także metoda winifikacji. Proces produkcji został zaczerpnięty z Bordeaux, skąd wywodziły się jedne z najlepszych francuskich win. Dodatkowo Supertoskany dojrzewały zazwyczaj w dębowych beczkach (barriques), co dzisiaj stało się praktycznie “obowiązkowym” etapem tworzenia tych win.

To, co wyróżnia te wina to fakt, że łamiąc wszelkie zasady tradycyjnej produkcji, każde z nich jest po prostu wybitne.

Historia powstania

Prawdziwym ojcem powstania tych wyjątkowych win, chociaż z pewnością nie było to jego zamiarem, był baron Bettino Ricasoli. W roku 1872 ustalił on dokładną recepturę Chianti Classico, tym samym zamykając drogę do eksperymentów przy produkcji tego wina. Chianti Classico to oczywiście wspaniałe wino, ale bardzo ścisła procedura produkcji i bezwzględny nakaz jej stosowania zaczęły rodzić bunt wśród miejscowych producentów.

Przez lata toskańskie wina traciły na prestiżu, ponieważ producenci przedkładali ilość wyprodukowanych butelek, nad jakość win. Rynki zaczęło zalewać słabej jakości Chianti kojarzone z pękatą butelką w wiklinianym koszyku. Trzeba przy tym pamiętać, że sztandarowe wino Toskanii - Brunello di Montalcino uzyskało apelację DOCG dopiero w 1980 roku.

W latach 60 ubiegłego wieku rozpoczęło się w Toskanii intensywne poszukiwanie wyższej jakości win. W winnicach na większą skalę zaczęto stosować innowacyjne techniki produkcji, rozpowszechniło się używanie dębowych beczek i co ważne, na rodzime ziemie sprowadzono międzynarodowe szczepy. Okazało się, że inne od Sangiovese odmiany winorośli mają doskonałe warunki do uprawy w Toskanii. Tak rozpoczął się proces wprowadzania na rynek najwyższej jakości win, które z czasem zaczęto określać mianem Supertoskanów.

Skąd wzięła się nazwa “Super Tuscan”?

Historia powstania nazwy nie jest do końca znana. Z początku wina tego rodzaju były określane jako wina innowacyjne i stanowiły paradoks na rynku toskańskich win. Najwyższej jakości wina były sprzedawane pod tą samą nazwą co przeznaczone do codziennego spożycia wina stołowe - Vino da Tavola. Stawiało to klientów, szczególnie zagranicznych w zakłopotanie, ponieważ wina te były często znacznie lepsze od win z apelacją DOC i DOCG.

Z racji tego, że wino nie spełniało zasad narzucanych przez Konsorcja nie mogło uzyskać żadnej apelacji. Do czasu powstania nowej apelacji IGT (1992 rok) wszystkie Supertoskany były sprzedawane jako Vino da Tavola.

Nazwa “Super Tuscan’ swoją historię zaczyna w 80 latach ubiegłego wieku. Najprawdopodobniej terminu tego pierwszy raz użył angielski dziennikarz i mistrz wina Nicholas Belfrage, a nazwa ta szybko została przyjęta przez prasę anglosaską. Inni twierdzą, że określenie wybitnych win z Toskanii wymyślił Robert Parker, amerykański krytyk winiarski, który jako jeden z pierwszych docenił właściwości nowych win. Do dzisiaj określenie “Super Tuscan” nie ma żadnej wartości prawnej i nie udało zastąpić się go inną nazwą.

Wina, od których wszystko się zaczęło

Za początek zmian zwanych przez wielu koneserów “kopernikańską rewolucją winiarską” uważa się powstanie wina Sassicaia, które do dziś uważane jest za protoplastę Supertoskanów. Stworzone zostało dzięki genialnej intuicji markiza Incisa Rochetta, który zauważył podobieństwo między kamienistymi glebami Bolgheri w Toskanii, a Graves w Bordeaux. Okolice Bolgheri niezbyt nadawały się do uprawy Sangiovese, ale za to były odpowiednie do uzyskania najwyższej jakości winogron takich szczepów jak Cabernet Sauvignon czy Cabernet Franc. Są to odmiany, z których winiarze z Bordeaux uzyskiwali wspaniałe czerwone wina, długowieczne i ustrukturyzowane. Intuicja markiza zaowocowała nową koncepcją toskańskiego wina, w którym zrezygnowano z regionalnej winorośli Sangiovese. Zamiast tego sprowadzono ukorzenione szczepki Cabernet Sauvignon i Cabernet Franc, które choć nie regionalne, doskonale wykorzystywały cechy terytorium Bolgheri. Następnie markiz z pomocą słynnego winiarza Giacomo Tachisa stworzył wino Sassicaia, które wybitnie oddawało wielki potencjał tych szczepów.

Z początku pomysł na tworzenie win z zagranicznych szczepów został dosłownie zmasakrowany przez krytyków i opinię publiczną. W ciągu pierwszych 20 lat produkcja tego wina ograniczała się wyłącznie do posiadłości San Guido. Z czasem krytycy zaczęli dostrzegać doskonałą jakość wina i zdali sobie sprawę, że jest ono odpowiednie do starzenie, gdyż z roku na rok stawało się coraz lepsze, nabierając unikalnych cech. Sassicaia na zawsze zmieniła postrzeganie toskańskiego wina. Od momentu jej docenienia region ten stał się bardziej otwarty na eksperymenty i zestawienia różnych odmian winogron, nie tylko rodzimych.

Enolog Tachis ponownie zaskoczył świat winiarski wyprodukowanym wraz z markizem Antinori wina Tignanello. Formalnie było to połączenie Sangiovese z Cabernet Sauvignon, który stanowił 15%. Jednak rewolucyjność Tignanello polegała na uzyskaniu wina z toskańską duszą, które dorównywało szlachetnym winom do starzenia z Bordeaux.

Jak rozwija się rynek Supertoskanów?

Super Tuscany zdobyły międzynarodową sławę dzięki słynnej degustacji w ciemno, w której wino Sassicaia triumfowało nad najsłynniejszymi francuskimi konkurentami. Według Roberta Parkera, Sassicaia z rocznika 1985 może być najwybitniejszym winem ostatnich 50-ciu lat. Ta ocena sprawiła, że winnice z Bolgheri z przytupem weszły na rynek międzynarodowy ze swoimi innowacyjnymi winami.

Do dzisiaj najważniejsze Super Tuscany pochodzą z winnic o wielkim prestiżu. Od powstania tych wyjątkowych win minęło kilkadziesiąt lat, a Sassicaia i Tignanello w dalszym ciągu należą do najbardziej cenionych win na świecie. Współczesny rynek winiarski oferuje szeroki wybór Supertoskanów, które zadowolą nawet najbardziej wymagających klientów. Jednym z nich jest wino Lupicaia z prestiżowej winnicy Castello del Terriccio. Jest ono umieszczane przez wielu znawców i krytyków wina w pierwszej piątce najlepszych Supertoskanów produkowanych w winnicach leżących na wybrzeżu Morza Tyrreńskiego, terytorium, na którym wszystko się zaczęło.

Popularność i wartość Supertoskanów rośnie z roku na rok. Nielicznym producentom udało się nawet uzyskać wyższą niż IGT, apelację DOC, jednak trochę zabija to ideę win, które z premedytacją łamią wszelkie zasady. Dziś Toskania uważana jest za jeden z najważniejszych i najbardziej zaawansowanych jakościowo regionów w międzynarodowej enologii. To między innymi zasługa Supertoskanów, które nadal odgrywają istotną rolę w tworzeniu wizerunku win z tego regionu.