Co oznacza IGP, DOP, STG? Czy znasz europejskie oznaczenia ochrony produktów spożywczych?

W trosce o środowisko, w którym wytwarzane są płody i produkty rolne Unia Europejska stworzyła system ich oznaczeń. Dotyczy to zarówno ochrony przyrody, jak i mieszkających tam od pokoleń ludzi. Certyfikaty unijne gwarantują też (oczywiście w pewnym zakresie) konsumentom wysoką jakość kupowanych produktów i dają im pewność, że dokonują właściwego wyboru.

Włochy to kraj z największą liczbą produktów rolno-spożywczych, które uzyskały certyfikaty uznane przez Unię Europejską. Jest to dowód na to, że włoscy producenci szczególnie dbają o jakość swoich wyrobów oraz rozumieją silną więź, która łączy je z terytorium, z którego się wywodzą. W Italii zarejestrowano ponad osiemset płodów i wyrobów rolnych z oznaczeniami ochrony produktów. Znajdziesz wśród nich zarówno mniej znane lokalne wyroby, jak i te najsłynniejsze m.in. Prosciutto di Parma i San Daniele, ocet balsamiczny z Modeny, ser Parmigiano Reggiano i Grana Padano oraz wspaniałe włoskie wina z Franciacorta na czele.

Spróbujmy przyjrzeć się oznaczeniom ochrony produktów i poznać zasady ich uzyskiwania. Na początek ustalmy co według Unii Europejskiej oznacza sformułowanie obszar geograficzny.

Certyfikacja produktów spożywczych - obszar geograficzny

W myśl przepisów Unii Europejskiej przez obszar geograficzny rozumie się nazwę regionu, określonego miejsca lub (w wyjątkowych przypadkach) kraju, którą używa się do opisania produktu rolnego lub spożywczego. Dotyczy to szczególnie produktów których jakość i właściwości są w bardzo dużym stopniu zasługą środowiska, z którego pochodzą. Wpływają na to czynniki naturalne takie jak klimat, ukształtowanie terenu, rodzaj gleby itp. oraz czynniki ukształtowane przez ludzi, czyli przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycje, metody uprawy i produkcji oraz doświadczenie.

Co znaczy IGP? Chronione Oznaczenie Geograficzne (Indicazione Geografica Protetta)

Oznaczenie IGP jest przypisywane przez Unię Europejską tym produktom rolnym lub spożywczym, których jakość, renoma lub inna charakterystyczna cecha zależy od pochodzenia geograficznego i których produkcja oraz przetwarzanie odbywa się na określonym terytorium. Do uzyskania znaku IGP wystarczy, aby jeden etap procesu produkcji odbywał się na obszarze geograficznym, do którego dany produkt jest przypisany.

Indicazione Geografica Protetta chroni receptury i charakterystyczne procesy produkcyjne typowe dla danego miejsca dając wytwarzanym produktom ochronę prawną. Certyfikacja IGP ma na celu ochronę i promocję całego systemu produkcji i gospodarki danego terytorium. Nierozerwalny związek z miejscem pochodzenia wymusza przy okazji również ochronę ekosystemów, równowagi biologicznej obszaru i co równie ważne wspiera integrację lokalnej społeczności.

Oznaczenie IGP jest nie tylko wyrazem uznania dla producenta, ale sposobem na ochronę autentyczności lokalnego wyrobu. Konsument, który zobaczy produkt z oznaczeniem IGP, ma pewność, że ma on szczególny związek z terytorium z którego pochodzi. Podobnie jak produkty z innymi oznaczeniami unijnymi wyroby z oznaczeniem IGT muszą spełniać surowe reguły produkcji i przechodzić kontrole wyspecjalizowanych organów. Dzięki temu wyroby są chronione, ale też kontrolowane przez miejscowe Konsorcja.

We Włoszech istnieje wiele produktów, które mogą pochwalić się certyfikatem IGP, a ich stale aktualizowana lista jest publikowana na stronie internetowej Włoskiego Ministerstwa Polityki Rolnej, Żywnościowej i Leśnej. Do tych najbardziej znanych należą między innymi: ocet balsamiczny z Modeny, mortadela z Bolonii, bresaola z Valtelliny, czy sycylijska oliwa Barbera Le Soste di Ulisse. Jednak lista produktów jest bardzo długa. Znajdziesz tam również piadinę Romagnola, sycylijską pomarańczę, burratę z Adrii, toskańskie Cantucci, kapary z wyspy Pantelleria, soczewicę z Castelluccio di Norcia, cytryny z Sorrento, orzechy laskowe z Piemontu i wiele wiele innych wspaniałych produktów.

Jak już wspomnieliśmy, IGP jest oznaczeniem europejskim i jest bardzo pomocne dla konsumentów. Będąc w najdalszym zakątku Europy, mając do czynienia z konkretnym produktem są w stanie zrozumieć jego cechy i docenić walory smakowe. Warto też zaznaczyć, że to Włochy pozostają krajem o największej liczbie tego typu oznaczeń. Świadczy to o wielkiej dbałości o jakość i przywiązaniu do tradycji producentów żywności z tego kraju.

Co oznacza DOP? Chroniona Nazwa Pochodzenia (Denominazione d’Origine Protetta)

Certyfikat DOP jest znanym praktycznie w całej Europie i najczęściej używanym oznaczeniem produktów typowych dla danego regionu. Produkt z oznaczeniem DOP to lokalny wyrób, którego jakość lub właściwości muszą być identyfikowalne ze środowiskiem geograficznym, z którego pochodzi. Mogą to być czynniki naturalne, takie jak klimat i jakość gleby lub ludzkie, na przykład lokalna wiedza techniczna i długoletnia tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie. Produkcja surowców i ich przekształcenie w gotowy produkt musi w całości odbywać się w ściśle określonym regionie i być zgodna z precyzyjnie określoną specyfikacją. Tym właśnie DOP różni się od IGP, w którego przypadku tylko 1 etap produkcji musi odbyć się w wyznaczonym miejscu.

Dzięki powiązaniu z obszarem produkcji produkty DOP przyczyniają się do pozytywnego wpływu na dynamikę rozwoju miejscowych terenów wiejskich, pomagając zachować ich tradycję i kulturę, systemy społeczne i gospodarcze. Jest to szczególnie ważne na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, których mieszkańcy nie mają szans konkurować z masową produkcją.

Włochy są liderem w ilości oznaczeń DOP i posiadają zarejestrowanych ponad 400 win i 160 produktów rolnych, w tym specjały takie jak Grana Padano, pistacje z Bronte, Gorgonzola, Parmigiano Reggiano czy Castelmagno oraz wiele innych produktów. Tak jak w przypadku IGP ich lista jest stale aktualizowana i publikowana na stronie internetowej Włoskiego Ministerstwa Polityki Rolnej, Żywnościowej i Leśnej.

Dlaczego oznaczenie DOP jest takie ważne?

Po pierwsze oznacza produkt rolno-spożywczy, którego cechy i jakość w bardzo mocny sposób wynikają ze środowiska geograficznego, w którym jest wytwarzany. Daje to klientowi gwarancję zakupu produktu pochodzącego z konkretnego regionu i spełniającego określone, surowe procedury zawarte w specyfikacji, której muszą przestrzegać producenci.

Po drugie produkty DOP nie mogą być powielane w innych miejscach i są unikalnymi lokalnymi specjałami, przy których wytwarzaniu łańcuch producentów przestrzega przepisów i przechodzi kontrole konsorcjum. DOP jest ważnym instrumentem jakościowego zróżnicowania wyrobu, gdyż ogranicza konkurencję po stronie kosztów produkcji i chroni producentów przed nieuczciwą konkurencją i podróbkami.

Po trzecie zróżnicowanie produkcji ze względu na pochodzenie terytorialne jest ważną dźwignią handlu i sprzyja zdobywaniu nowych rynków i kanałów handlowych. Badania wykazały, że konsumenci wykazują coraz większe zainteresowanie produktami z oznaczeniem DOP, powszechnie uważanymi za lepsze jakościowo, bardziej autentyczne i zdrowsze, niż produkty o nieznanej tożsamości. Co ciekawe klienci coraz częściej są zainteresowani tworzeniem więzi emocjonalnej z tożsamością kulturową terytoriów, z których pochodzi dany produkt.

W celu pomocy w uzyskaniu DOP, ulepszaniu produkcji i ochrony uznanych produktów powstały wyspecjalizowane konsorcja. Do ich obowiązków należy określenie przepisów produkcji oraz nadzór nad ich przestrzeganiem. Najważniejsze z nich to określenie stosowanych ras zwierząt, sposobu hodowli, pochodzenia surowców, wytyczenia obszaru produkcji, określenie metod i ram czasowych produkcji i wszelkie inne cechy jakościowe wyrobu. Konsorcja podejmują również inicjatywy mające na celu przybliżenie produktu konsumentom, przez jego popularyzację i rozpowszechnianie przykładów zastosowania w kuchni.

Co oznacza STG? Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (Specialita Tradizionale Garantita)

To chyba najmniej znane oznaczenie żywności Unii Europejskiej. Jest to też najbardziej łagodne oznaczenie, ponieważ nie ogranicza w żadnym stopniu produktu spożywczego do obszaru geograficznego, tak jak pozostałe oznaczenia. Nacisk kładziony jest na wytwarzanie produktu przy użyciu tradycyjnych składników lub technik produkcji, a nie na miejscu, w którym jest wytwarzany. Oznaczenie zostało po raz pierwszy zdefiniowane w 1992 roku a słowo „tradycyjny” oznacza, że produkt był wytwarzany z pokolenia na pokolenie, co oznacza co najmniej 25-30 lat.

Wprowadzenie oznaczenia SGT miało na celu zwiększa dochody rolników i producentów na mniej atrakcyjnych i oddalonych od rynku zbytu obszarach. Zwiększa również wartość rynkową produktów, gwarantując ich odróżnienie od innych podobnych wyrobów spożywczych. Ponadto, dzięki wprowadzeniu tego oznaczenia, konsumenci będą mogli dokonywać bardziej świadomych wyborów na podstawie jasnych informacji na temat specyfiki kupowanych przez nich produktów. STG obejmuje produkty rolne i spożywcze, takie jak piwa, wyroby cukiernicze, makarony, zupy, lody i sorbety i wiele innych.

Z drugiej strony brakuje odniesienia do związku między produktem a terytorium, w związku z czym uwaga klienta zwrócona jest na przestrzeganie tradycyjnej receptury i metody produkcji, a symbol ten może być używany przez każdego producenta spełniającego określone warunki w każdym zakątku Europy.

Przykłady produktów z i bez certyfikacji

1. Kupując w markecie ser nazwany np. Parmezan wcale nie kupujesz oryginalnego, włoskiego Parmigiano. Jedyny oryginalny ser kupisz wyłącznie pod nazwą “Parmigiano Reggiano DOP”, czyli z oznaczeniem Chronionej Nazwy Pochodzenia. To też oznacza, że nigdzie indziej niż na wyznaczonym terenie NIE można produkować sera pod nazwą “Parmigiano Reggiano”. Wszystkie odmiany tych słów lub zastąpienie ich nazwą np. “parmesan” jest jednoznaczne z tym, że nie kupujesz oryginalnego produktu, a jego produkcja mogła odbyć się gdziekolwiek na świecie.
   
   
2. Kupując w markecie ocet balsamiczny opisany jako “Aceto Balsamico” nie wiesz tak naprawdę skąd pochodzi i gdzie został wyprodukowany. Aby cieszyć się smakiem prawdziwego octu balsamicznego z Modeny (Aceto Balsamico di Modena IGP) wybierz produkt z taką właśnie nazwą i certyfikatem IGP (Indicazione Geografica Protetta), który daje gwarancję, że przynajmniej jeden z etapów produkcji został przeprowadzony na określonym terytorium. Możesz też wybrać Aceto Balsamico di Modena Tradizionale DOP, którego produkcja w 100% odbyła się na określonym terytorium.

Pełna nazwa certyfikacji nie zawsze pojawia się w nazwie produktu, dlatego staraj się szukać symbolu certyfikatu lub skrótu np. DOP, D.O.P, IGP lub I.G.P. Oczywiście mówimy tutaj o produktach włoskich. Oznaczenia produktów z innych krajów, choć mają takie same symbole różnią się nazwą w zależności od języka. Uzyskanie takich oznaczeń jest nie lada wyzwaniem, więc producent z pewnością pochwali się nim na swoim produkcie, tak aby nikt go nie przeoczył.

Jak widzisz oznaczenia produktów spożywczych ustanowione przez Unię Europejską są bardzo pomocne w podnoszeniu ich jakości i dokonaniu właściwego wyboru przez kupujących. Zazwyczaj wyroby z europejskimi certyfikatami są droższe od masowej produkcji, ale warto ponieść wyższe koszty, aby mieć pewność, że ser, wędlinę czy wino, które zamierzasz kupić są produkowane zgodnie z tradycją, z lokalnych składników i przez doświadczonych producentów.