Włoskie wino musujące Franciacorta - konkurencja francuskiego szampana

Region Lombardii leżący poniżej jeziora Iseo i kilka kroków od Bresci zyskuje coraz większą sławę dzięki produkcji wina z delikatnymi bąbelkami. To Franciacorta, historyczny obszar winiarski i wino o tej samej nazwie. Na początku lat sześćdziesiątych lokalni winiarze doszli do wniosku, że Pinot Noir z Franciacorta można śmiało zestawić z Pinot Noir z francuskiego regionu Marne. Postanowili więc odtworzyć we Włoszech wino o cechach zbliżonych do szampana. Tak powstało wino z bąbelkami nazwane tak jak kraina, z której pochodzi – Franciacorta.

Wino szybko stało się bardzo modne i zaczęło cieszyć się dużą popularnością w modnych klubach i wine shopach całego świata. Jednak większość miłośników Franciacorta nie za bardzo ma świadomość skąd pochodzi to wspaniałe wino i jak jest jego historia.

Rodzi się też pytanie za co właściwie kochamy Franciacortę? Niewykluczone, że sprawiła to jej nazwa, kojarząca się ze światem mody i luksusu. A może za to, że opowiada prawdziwą włoską historię? Czy po prostu kochamy ją za jej wspaniały smak?

Franciacorta - skąd wywodzi się nazwa wina?

Obecność dwutlenku węgla i miękkość smaku sprawiają, że Franciacorta kojarzy się ze swoim francuskim bratem - szampanem, a wiele osób określa ją mianem “szampana z Włoch” błędnie sądząc, że określenie „Franciacorta” pochodzi od Francia (włoskiego określenia Francji). W rzeczywistości istnieje wiele hipotez i legend na temat pochodzenia tego słowa. Jedna z nich głosi, że słowo Franciacorta wywodzi się z łacińskiego “francae curtes”, co określało zwolnione z opłat celnych za zasługi na rekultywację i uprawę ziemi na tym obszarze.

Dzięki wspaniałej lokalizacji i magii terytorium piwnice Franciacorta stały się z biegiem lat celami zwiedzania i degustacji. Każdy, nawet najmniejszy producent może pochwalić się własną filozofią i nietuzinkową osobowością, a wśród producentów Franciacorta znajdziemy ważne nazwiska również ze sceny międzynarodowej.

Obecnie Franciacorta jest jednym z dziesięciu win w Europie, których sama nazwa określa jego jakość (wśród nich znajdziemy m.in. francuskiego szampana i hiszpańską Cava). Z tego powodu możliwe jest umieszczenie na etykiecie tylko nazwy “Franciacorta”, bez konieczności dodawania apelacji DOCG.

Franciacorta - historyczny obszar wina z bąbelkami

To obszar, na którym produkowano wina od dawna, ale dopiero w ubiegłym wieku zyskały one światową sławę. Region Franciacorta od lat był kojarzony przede wszystkim z winami stołowymi, ale część wytwarzanych tam win można śmiało określić przodkami dzisiejszych win musujących.

Prawdopodobnie w regionie Franciacorta wina z bąbelkami były produkowane i sprzedawane już w 1200 roku, a kilka wieków później, w połowie XVI w. powstały zapisy dotyczące białego wina musującego o nazwie Cisiolo. Z pewnością bardzo różnego i odległego nie tylko w czasie, ale też smaku od współczesnej Franciacorta, jednak jest to dowód na to, że wina musujące mają w tym regionie długą historię.

Warto jednak pamiętać, że niedawny styl produkcji Franciacorta nie ma żadnego tradycyjnego ani historycznego związku z winami musującymi z przeszłości. Szczerze mówiąc metodę klasyczną na tym obszarze wprowadzono dopiero po dużym sukcesie komercyjnym francuskiego szampana.

Franciacorta - skąd pomysł na konkurencję dla szampana?

W 1961 roku wyprodukowano metodą klasyczną pierwsze 3000 butelek wina musującego Franciacorta. Był to efekt spotkania winiarza Franco Ziliani z hrabią Guido Berlucchi. Wspólnie doszli do wniosku, że trzeba ulepszyć niestabilne białe wino produkowane w Corte Franca. Franco Ziliani zaproponował, aby spróbować zrobić wino musujące w stylu francuskim.

Dzięki realizacji tego pomysłu Franco Ziliani zmienił los całego regionu i przyczynił się do tego, że Franciacorta stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych obszarów na świecie dla win musujących wytwarzanych metodą tradycyjną. Wino nazwano Pinot di Franciacorta i po raz pierwszy geograficzna nazwa obszaru pojawia się na jego etykiecie. Bazę stanowił Pinot Blanc, który był wówczas bardzo popularnym szczepem na tym terenie i służył do produkcji białych win stołowych.

W 1990 roku w Corte Franca powstało Konsorcjum na rzecz ochrony wina Franciacorta i od tej pory historia potoczyła się bardzo szybko. W 1991 roku marka Franciacorta została zarejestrowana we Włoszech, a w 1993 dyscyplina produkcyjna narzuca jedynie naturalne refermentacje w butelce jako metodę produkcji tego wina. Zlikwidowano sformułowanie „metoda klasyczna” i wprowadzono obowiązek pochodzenia winogron z obszaru Franciacorta.

Franciacorta - czy musi mieć oznaczenie DOCG?

Konsekwencją powyższych działań było uzyskanie w 1995 roku oznaczenia DOCG, a przy okazji zastrzeżono też znak towarowy Satèn, który od tego czasu mógł być używany wyłącznie przez członków Konsorcjum.

W historycznym dla naszego bohatera dniu 01 stycznia 1997 roku na rynek trafiają pierwsze butelki Franciacorta z oznaczeniem DOCG na butelce. Kolejny milowy krok do sławy Franciacorta to rozporządzenie konsorcjum z 2002 roku, w którym uznano, że Franciacorta jest na tyle słynna, że może być oznaczona jednym słowem „Franciacorta”, bez żadnych innych dodatkowych określeń, w tym oznaczenia DOCG.

W 2010 roku wprowadzone zostały nowe, jeszcze bardziej restrykcyjne zasady produkcji. Od tego czasu kontrola produkcji wina wydaje się być jedną z ostrzejszych na świecie. Zaprojektowano też nowe logo: wojownicze “F”, symbol silnych i znaczących wartości, wzmocnione dwoma kreskami symbolicznie rysującymi kieliszek.

Dziś szlachetne bąbelki Franciacorta należą do elitarnej grupy najlepszych win na świecie. Droga jaką przebyli producenci Franciacorta jest doskonałym przykładem tego jak ciężką pracą, pasją i zaangażowaniem w niespełna 40 lat można osiągnąć światowy sukces.

Sukces tkwi w szczegółach - jak produkuje się wino Franciacorta?

Dokładnie tak, jak wymaga tego metoda klasyczna, produkcja Franciacorta rozpoczyna się od przygotowania wina bazowego, które może leżakować w zbiornikach o dowolnej wielkości. Zgodnie z prawem wino to musi mieć zawartość alkoholu nie mniejszą niż 9,5%.

Do produkcji Franciacorta dopuszczone są trzy szczepy winogron:

• białe Chardonnay
• białe Pinot Bianco
• czerwone Pinot Nero

Winogrona te mogą wejść do składu wina bazowego w dowolnych proporcjach, jednak dla Franciacorta Rosé minimalna zawartość Pinot Noir wynosi 15%, a z kolei Franciacorta Satèn może być produkowana wyłącznie z białych winogron.

Produkcja wina bazowego z winogron Pinot Nero odbywa się w kolorze białym, tj. unikając kontaktu ze skórkami. Natomiast w przypadku win różowych macerację przeprowadza się na skórkach zgodnie z kolorem i właściwościami organoleptycznymi pożądanymi przez producenta. Fermentacja alkoholowa prowadzona jest w stalowych zbiornikach w kontrolowanej temperaturze od 16 do 18°C, a wino bazowe pozostaje w zbiorniku aż do wiosny.

Do wina bazowego dodaje się tak zwany “likier de tirage”, mieszaninę cukrów i drożdży w celu aktywacji drugiej fermentacji, która zachodzi po zabutelkowaniu. Każde 4 gramy cukru dodane do litra wina bazowego wytwarzają ciśnienie jednej atmosfery, dlatego zwykle używa się 24 gramów, aby uzyskać ciśnienie 6 atmosfer. Franciacorta Satèn jest zwolniona z tej zasady, gdyż w jej przypadku ciśnienie nie może przekroczyć 4,5 atmosfery.

Podczas refermentacji w butelce drożdże i cukry wytwarzają alkohol i dwutlenek węgla odpowiedzialny za obecność bąbelków w winie. Pod koniec tego procesu drożdże osadzają się na ściance butelki ułożonej w pozycji poziomej, dzięki czemu rozpoczyna się okres dojrzewania osadu.

Po czasie dojrzewania wskazane jest usunięcie osadu drożdżowego. Butelki ustawiane są szyjką w dół na drewnianych stojakach, gdzie rozpocznie się tak zwany proces remuage, słynna operacja potrząsania i obracania butelką, która ma na celu wypchnięcie osadu drożdżowego w kierunku wylotu szyjki. Na koniec procesu szyjki butelek zanurza się w płynie o temperaturze około -20 °C w celu szybkiego zamrożenia osadu. Kolejny etap pozwala na usunięcie osadu. Dzięki otwarciu butelki ciśnienie wewnętrzne usuwa zamrożony „korek” drożdży i niewielką ilości wina, a pozostałe w butelce wino jest idealnie przejrzyste.

Butelki z winem dopełnia są specjalnym roztworem zwanym “likierem ekspedycyjnym” w celu nadania winu odpowiedniej słodyczy. Dawka składa się zazwyczaj z tego samego wina bazowego. Powstaje sekretna receptura, która nadaje winu pożądany dla każdego producenta smak i aromat.

W tym momencie, po długim i żmudnym procesie produkcji butelki Franciacorta są zakorkowane i odpowiednio wstrząsane w celu zmieszania “likieru” z winem, a po odpowiednim okresie leżakowania wino jest gotowe do sprzedaży.

Franciacorta charakteryzuje się bardzo długim czasem leżakowania w butelce. Dla podstawowej Franciacorta minimalny okres dojrzewania w butelce wynosi 18 miesięcy, dla rocznikowej 30 miesięcy, a dla riserva aż 60 miesięcy. Często okresy te są dalej wydłużane w celu nadania winu większej złożoności i struktury. W czasie dojrzewania wino zyskuje niepowtarzalny aromat i smak, oraz osiąga większą złożoność i finezję.

Rodzaje wina Franciacorta

Franciacorta może być produkowana jako wino białe lub różowe. Czynnikiem, który różnicuje wino Franciacorta jest poziom słodyczy, który reguluje się ilością dodawanego “likieru ekspedycyjnego”.

W zależności od ilości dodawanego “likieru” w kolejności pojawia się:

• dosaggio zero (bez likieru)
• extra brut
• brut
• sec
• demi - sec (największa ilość likieru)

Podczas przygody z tym winem możesz spotkać się również z takimi określeniami jak:

• Gran Cuvée - mieszanina różnych szczepów pozwalająca osiągnąć pożądaną równowagę smaków i aromatów
• Riserva - wino o najdłuższym czasie leżakowania
• Blanc de Blans - odmiana powstała na bazie szczepu Chardonnay
• Satén - o obniżonej zawartości bąbelków
• Millesimato - wino z najlepszych winogron

Reasumując, Franciacorta sprzedawana jest w postaciach o bardzo zróżnicowanej zawartości cukru od 3 g/l w przypadku dosaggio zero, do 50 g/l w wersji demi-sec. Należy dodać, że Franciacorta Satèn występuje tylko wersji brut, natomiast Franciacorta Rosé nie pojawia się pod postacią extra brut.

Franciacorta i jej gwiazdy!

• Franciacorta Satèn

Satèn to ekskluzywny reprezentant Franciacorta, który wyróżnia się niższym ciśnieniem w butelce. Początki Satèn sięgają wczesnych lat 80-tych, kiedy to Franciacorta otrzymywana z białych winogron przy zastosowaniu powolnej fermentacji w butelce i niższym ciśnieniu przyciągnęła uwagę wytrawnych smakoszy. W celu wyróżnienia i docenienia tej odmiany Franciacorta, w latach 90 postanowiono nadać jej nazwę Satèn.

Franciacorta Satèn produkowana jest głównie z Chardonnay i maksymalnie 50% Pinot Blanc. Dzięki temu otrzymujemy słomkowo żółte wino z zielonkawymi odcieniami, o zapachu dojrzałych owoców z delikatnymi nutami białych kwiatów i suszonych owoców. Ma bardzo delikatny i trwały zapach, w smaku jest pikantne. Musisz też pamiętać, że Franciacorta Satèn może być produkowana tylko w wersji brut.

• Franciacorta Rosé

Różowa Franciacorta powstaje z winogron Pinot Nero w ilości co najmniej 35%. Możliwe jest dodanie Chardonnay maksymalnie do 65%, Pinot Bianco maksymalnie do 50% oraz lokalnego szczepu Erbamat do 10%. Przez czas niezbędny do uzyskania pożądanego koloru w czasie fermentacji na winogronach zostawia się skórkę. Charakterystyczny smak Franciacorta Rosé wyraźnie wskazuje na obecność winogron Pinot Noir, które nadają winu charakterystyczny aromat.

• Franciacorta Millesimato

Franciacorta Millesimato produkowana jest w latach, gdy zebrane winogrona są najwyższej jakości. Produkcja Franciacorta Millesimato wymaga znacznie więcej czasu niż produkcja zwykłej Franciacorta, gdyż w jej przypadku musi upłynąć co najmniej 37 miesięcy od zbiorów, aby wino mogło trafić na rynek. Dzięki wybitnym właściwościom winogron z wyjątkowego rocznika i długiemu czasowi leżakowania otrzymujemy wino o wielkiej osobowości i niepowtarzalnym smaku.

Degustacja Franciacorta i łączenie jej z jedzeniem

Franciacorta ma złoty, słomkowożółty kolor oraz drobną i trwałą perlację. Aromat wina jest typowy dla fermentacji w butelce, z lekkim zapachem drożdży i skórki od chleba oraz delikatnymi nutami cytrusów i suszonych owoców. W smaku wino jest lekko pikantne, świeże i harmonijne.

Przed serwowaniem Franciacorta schłodź wino do temperatury 6-8 °C i podawaj w średniej wielkości kieliszku. Przy nalewaniu staraj się, aby wysokość piany w kieliszku nie przekraczała dwóch centymetrów. I to wszystkie zasady, które powinieneś przestrzegać.

Franciacorta ze względu na swój szczególny charakter, świeżość, delikatną i lekką strukturę, a jednocześnie intensywny smak jest winem odpowiednim do antipasti na bazie warzyw, wędlin i serów. Może również towarzyszyć potrawom w trakcie trwania całego posiłku, w tym przypadku jednak zadbaj o to, żeby potrawy nie były zbyt delikatne w smaku. Podaj wino Franciacorta do białych, mocno przyprawionych mięs, dań z aromatycznymi sosami, potraw na bazie ryb oraz do owoców morza, Carpaccio z łososia lub kremowego risotto rybnego.

Jak widzisz Franciacorta to wino nietuzinkowe, dlatego nie jest tanie i za butelkę trzeba zapłacić często sporą sumę, ale zapewniamy Cię, że jest tego warte. Dlatego co jakiś czas spraw sobie i swoim bliskim wielką przyjemność, schłodź butelkę tego magicznego wina i niespiesznie delektuj się jego smakiem.