Dieta śródziemnomorska - jedzenie, zdrowie i styl życia

Dieta śródziemnomorska ma tysiącletnią historię, a jej korzenie wywodzą się ze starożytnej Grecji i Cesarstwa Rzymskiego. Oparta jest w głównej mierze na oliwie, pieczywie, warzywach i rybach, a w mniejszych ilościach na serach i mięsie. Ważnym elementem tej diety jest także wino, najlepiej czerwone, oczywiście w rozsądnych ilościach.

Diaita - równowaga i sposób na życie

Słowo dieta wywodzi się od greckiego „diaita” co oznacza równowagę i swoisty sposób na życie. Na pewno nie ma nic wspólnego z modnymi dzisiaj dietami odchudzającymi. Jest to określony styl życia mocno związany z aktywnością fizyczną, a w sferze jedzenia nie jest to tylko prozaiczna lista potraw i składników. Dieta śródziemnomorska kładzie mocny nacisk na świeżość produktów i ich sezonowość. Opiera się mocno na tradycyjnych recepturach i podkreśla jak ważny jest sposób jedzenia i okoliczności spożywania posiłków. To wszystko sprawia, że dieta śródziemnomorska wzmacnia więzi między ludźmi. Promuje też powiązanie  człowieka z naturą, porami roku oraz lokalnymi produktami, dzięki poszanowaniu ich sezonowości, miejsca uprawy czy hodowli i różnorodności biologicznej upraw.

Dieta śródziemnomorska uznana niematerialnym dziedzictwem kulturowym UNESCO

Głównie z tych powodów w 2010 roku dieta śródziemnomorska została uznana przez UNESCO za niematerialne dziedzictwo kulturowe. Dziedzictwo, które uznaje tradycje żywieniowe i styl życia mieszkańców ziem położonych nad Morzem Śródziemnym z takich krajów jak Włochy, Hiszpania, Grecja, Maroko, Portugalia, Chorwacja czy Cypr.

Piramida żywieniowa diety śródziemnomorskiej

W celu promowania śródziemnomorskiego stylu jedzenia w 1989 roku włoscy naukowcy zaproponowali graficzny model tej diety. Aby uatrakcyjnić i zwizualizować przekaz oparli go na projekcie starożytnej greckiej świątyni. Fundamentem i jej podstawą jest równowaga między spożyciem energii, a jej wydatkiem dla wszystkich grup wiekowych ludności. Natomiast sama świątynia obrazowo przedstawia jakie powinny być proporcje między różnymi grupami żywności, aby zachować tą równowagę. Na dole jako podstawa w cienkim pasku oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia i kieliszek wina, najlepiej czerwonego. W solidnych kolumnach zewnętrznych znajdujemy zboża, pieczywo, ziemniaki, pozostałe warzywa i owoce, natomiast w środkowych znacznie subtelniejszych ryby i rośliny strączkowe. Na górze świątyni umieszczono produkty, które należy spożywać z umiarem: jajka, mięso, mleko i produkty mleczne, tłuszcze, cukry i słodycze. I wreszcie dach świątyni, a w nim jedno ważne słowo: „umiar”.

Dieta śródziemnomorska to coś więcej, niż kuchnia

Dieta śródziemnomorska to coś więcej niż jedzenie. Promuje ideę wspólnego posiłku, podtrzymuje zwyczaje i święta lokalnej społeczności, i jest niezaprzeczalnym źródłem wiedzy o poszczególnych regionach, mieszającym tam ludziach i ich zwyczajach. Dieta oparta jest na poszanowaniu różnorodności biologicznej upraw oraz gwarantuje zachowanie i rozwój tradycyjnej lokalnej działalności: rybołówstwa, rolnictwa i związanego z nimi handlu.

Dieta śródziemnomorska, oprócz pozytywnego wpływu na zdrowie i dobre samopoczucie sprzyja kontaktom międzyludzkim i zacieśnia więzi lokalnej wspólnoty. Przekazywana z pokolenia na pokolenie tradycja odnosi się nie tylko do potraw, ale do filozofii i stylu życia podkreślając  tożsamość mieszkańców. Ale przede wszystkim świadczy o żywotności kultury, w której się narodziła i rozwinęła, ponieważ jedzenie zawsze było tu ważnym elementem kultury.

Dieta śródziemnomorska we współczesnym świecie

Niestety, od kilku dziesięcioleci dieta śródziemnomorska stopniowo zanika. Powodów jest wiele, między innymi przenoszenie się ludności wiejskiej do miast, globalizacji produkcji a co za tym idzie konsumpcji. Standaryzacja produktów i zmiana stylu życia, opartego na pośpiechu i stresie. Wszystko to doprowadziło do znaczących zmian, które istotnie wpłynęły na zachowania żywieniowe mieszkańców. Spadła również aktywność fizyczna zarówno w pracy jak i w czasie wolnym. W konsekwencji nastąpił wzrost liczby osób otyłych, bardziej podatnych na szereg patologii związanych z niezdrowym stylem życia i niewłaściwym odżywianiem.

Pierwsze ważne badanie ukazujące związek między dietą, a ryzykiem chorób

Amerykański fizjolog Ancel Keys, nazywany panem Cholesterol zauważył, że na południu Włoch żyje najwięcej stulatków na świecie. Na podstawie tej obserwacji ogłosił tezę, że dieta żyjących tam ludzi oparta na produktach o niskiej zawartości tłuszczów zwierzęcych chroni przed chorobami serca, a dieta bogata w te tłuszcze do tych chorób prowadzi. W celu poparcia tej tezy przeprowadził słynne badanie znane jako „Badanie Siedmiu Krajów”, oparte na porównaniu sposobu żywienia dwunastu tysięcy ludzi z siedmiu krajów (Finlandii, Japonii, Grecji, Włoch, Holandii, Stany Zjednoczone i Jugosławia).

Wynik badań pokazał, że w najlepszy zdrowiu i kondycji żyją mieszkańcy Kalabrii, wierni wyznawcy prostej diety opartej na oliwie z oliwek, pieczywie, makaronie, czosnku, czerwonej cebuli, dużej ilości pozostałych warzyw, aromatycznych ziołach i małej ilości mięsa, a jeśli już to z ryby. Na przeciwnym biegunie byli mieszkańcy Stanów Zjednoczonych, gdzie dominowała dieta bogata w tłuszcze nasycone (masło, mleko i jego pochodne oraz czerwone mięso). Śmiertelność z powodu chorób serca była na tych terenach znacznie wyższa (praktycznie dwukrotnie).

Było to pierwsze ważne badanie, które podkreśla ścisły związek między dietą i stylem życia, a ryzykiem śmierci w wyniku chorób układu krążenia. Keys doszedł do wniosku, że tłuszcze nasycone znajdujące się w mleku i mięsie mają niekorzystne skutki dla układu krążenia, podczas gdy tłuszcze nienasycone znajdujące się w olejach roślinnych mają na ten układ zbawienny wpływ. Ta wiadomość była jednak skutecznie ukrywana przed opinią publiczną. Do roku 1985 uznawano, że wszystkie tłuszcze bez wyjątku są szkodliwe dla zdrowia.

Reasumując, dieta śródziemnomorska to „styl życia”, w którym jedzenie jest pretekstem do spotkań towarzyskich z przyjaciółmi i rodziną. Dzięki temu ludzie spędzają ze sobą dużo czasu jedząc, pijąc dobre wino, rozmawiając i dobrze się bawiąc. Spokojnie, bez pośpiechu. Sprzyja temu też przyjazny, ciepły śródziemnomorski klimat, dzięki któremu takie spotkania zazwyczaj odbywają się na świeżym powietrzu. Jednak pamiętajmy, moderazione! Czyli wszystko z umiarem.